25 Mart 2016 Cuma
BİTKİLERİN İNSAN HAYATINDAKİ ÖNEMİ
Bitkilerin İnsan Hayatındaki Önemi
Bitkiler insan yaşamı için büyük önem taşırlar. Bitkiler olmasaydı yeryüzünde yaşam da olmazdı. İnsanların soluduğu oksijeni bitkiler sağlar. Besinler de, dolaylı olarak ya da doğrudan doğruya bitkilerden elde edilir. Bitkilerin kökleri (örneğin havuç), sapı (kuşkonmaz), yaprakları (marul ve ıspanak), tomurcukları (lahana), çiçekleri (marul ve ıspanak), meyveleri (elma, portakal, domates), ve tohumları (mısır, pirinç, fasulye) insanlar tarafından yenilir.
Bunlardan başka, şekerkamışından ve şekerpancarından şeker elde edilir. Çay, kahve gibi içecekler, bitkilerden elde edilen ürünler yoluyla hazırlanır. Dahası büyük ölçüde yararlandığımız et ve süt gibi besin maddeleri, bitkilerle beslenen hayvanlardan sağlanan ürünlerdir. Bilindiği gibi bitkiler, yer kaymalarının önlenmesinde de önemli bir rol oynarlar. Kökleriyle toprağı sıkıca kavrayarak yağmur ve sel sularının olumsuz etkilerini engellerler. Bitkiler tıp alanında da son derece yararlıdır. Bakterilerin neden olduğu kimi hastalıkların iyileştirilmesinde çok büyük önemi olan penisilin, bir mantar türü olan küften elde edilir. Odun, pamuk ve keten gibi önemli ürünler de bitkilerden sağlanır.
TOHUMUN ÇİMLENMESİ VE MEYVE OLUŞUMU
Tohumun uygun sıcaklık nem ve oksijen ortamında tohum kabuğunun su alıp şişmesi ve çatlaması tohum taslağının mitoz bölünmeler geçirerek ilk genç bitkiyi oluşturması olayıdır. Çimlenme esnasında ve biraz sonrasında henüz genç bitki fotosentez yapmaya başlamamıştır ihtiyacı olan besinleri endosperm dokudan ve çeneklerden alır bu aşamaya kadar sürekli ağırlığı azalmaktadır fotosenteze başladğında kendi besinlerini üretebilir ve ağırlığı artmaya başlar.
Meyve Oluşumu
Döllenmeden sonra tohum taslağı tohuma dönüşürken, yumurtalık da meyve olacak şekilde gelişir. Meyvenin görevi uyku halindeki tohumları korumak ve onların yayılmalarına yardım etmektir. Meyveler ; basit, küme ve bileşik meyveler olarak sınıflandırılır.
Basit meyve, bir çiçeğe ait tek bir yumurtalığın gelişmesiyle oluşur.
Küme meyve, bir çiçeğe ait pek çok yumurtalığın gelişmesiyle meydana gelir.
Bileşik meyve, bir çiçek kümesinde yer alan pek çok çiçeğe ait yumurtalıkların birleşip kaynaşarak tek bir meyve yapmasıyla ortaya çıkar.
Meyvelerdeki çeşitli farklılaşmalar tohumların yayılmasını kolaylaştırır. Bazı bitkilerin tohumları pervane görevi yapan meyvelerin içinde bulunur ve bunlar uçarak bitkiden uzaklaşır. Bazı tohumlar da meyve kabuğunun kuruyup dökülmesi sonucu çevreye yayılır. Pıtrak gibi bitkilerin dikenli meyve kabukları hayvanların kürklerine ve insan giysilerine tutunarak taşınırlar. Hayvanların meyve ile beslenmesi de tohumların yayılmasında önemli bir etkendir. Suyla taşınarak yayılan meyve çeşitleri de vardır.
TOHUM OLUŞUMU
Tohum Oluşumu
Çift Döllenmeden sonra tohum taslağı olgunlaşarak tohuma dönüşür. Olgunlaşmış bir tohum , dıştan içe doğru tohum kabuğu, endosperm (besi doku) ve embriyo olmak üzere üç kısımdan oluşur.Tohum kabuğu, tohum taslağı örtüsünün değişmesiyle meydana gelir. Kabuğunn görevi tohumu uygun olmayan çevre şartlarına karşı korumaktır. Endosperm, tohum içinde gelişen embriyoya besin sağlar. Fasulye gibi birçok çift çenekli bitkide tohumlar endosperm içermez. Böyle bitkilerde tohumun çimlenmesi için gerekli besinler çeneklerden sağlanır. Embriyo, zigotun çok sayıda mitoz geçirmesiyle oluşur. Embriyonun yapısında embriyonik kök (radikula), embriyonik gövde (plumula) ve çenek adı verilen çim yaprakları bulunur. Çenekler, tohum gelişirken endospermden besin emer ve çimlenmesi sırasında bunları embriyoya iletir.
TOZLAŞMA VE DÖLLENME
Erkek organ başçığının açılması sonucu polen taneleri dağılır ve aynı çiçeğin ya da aynı türün bir başka çiçeğinin tepeciğine taşınır. Polenin dişi organ tepeciğine taşınması tozlaşma olarak adlandırılır. Açık tohumlu bitkilerin çoğu ve kapalı tohumlu bitkilerin bazılarında tozlaşma rüzgar aracılığıyla yapılır. Rüzgarla tozlaşma yapan bitkilerin polenleri çok sayıda olup küçük, hafif ve kurudur. Kapalı tohumlu bitkilerin çoğunda tozlaşma, böcekler ya da diğer hayvanlarla olur. Bazı su bitkilerinde de su aracılığıyla tozlaşma gerçekleşir.
Bir bireyin çiçeğindeki polenin, aynı türden başka bir bireyin çiçeğine aktarılması çapraz tozlaşma adını alır. Bir çiçeğin dişi organına,aynı çiçekten veya aynı bitkinin başka çiçeğinden polenlerin gelmesi şeklindeki tozlaşmaya kendi kendine tozlaşma denir.
Döllenme
Polen taneleri dişi organın tepeciğine ulaştığında, buradaki nemi emerek çimlenmeye başlar. Polenin yapısındaki tüp hücresinden bir polen tüpü gelişir. Polen tüpü aşağı doğru büyürken, generatif hücre mitozla iki haploit sperm hücresini oluşturur. Polen tüpü dişicik borusundan geçer ve tohum taslağının mikropil denilen açıklık kısmına ulaştığında polen tüpünün ucu erir. Böylece tüpteki iki sperm hücresi embriyo kesesine girer. Sperm hücrelerinden biri yumurta hücresini dölleyince diploit kromozomlu zigot meydana gelir. Zigot daha sonra gelişerek bitki embriyosunu oluşturur. Diğer spermin, iki polar çekirdekle birleşmesi sonucu triploit (3n) kromozomlu endosperm çekirdeği ortaya çıkar. Bu da daha sonra gelişerek embriyo için besin depo eden endospermi meydana getirir.
İki sperm hücresinin embriyo kesesinde farklı çekirdeklerle birleşmesine çift döllenme denir.
EMBRİYO KESESİNİN OLUŞMASI
EMBRİYO KESESİNİN OLUŞUMU
Çiçekteki dişi üreme organının yumurtalığı içinde, sayısı türlere bağlı olan bir ya da daha fazla tohum taslağı yer alır. Tohum taslağında bulunan diploit kromozomlu megaspor ana hücresi(megasporofit) mayoz geçirerek dört adet haploit megaspor meydana getirir. Genellikle bu megasporların üçü erirken, canlı kalan megaspor büyür ve bunun çekirdeği üç kez mitoz geçirerek sekiz haploit çekirdek içeren bir yapı ortaya çıkar.
Sekiz çekirdekten üç tanesi bu yapının bir kutbuna yerleşir ve bunların etrafında hücre duvarları oluşur. Bu üç hücreden ortadaki yumurta hücresi, kenardakiler de sinerjit hücrelerdir. Karşı kutupta bulunan üç çekirdeğin etrafında da hücre duvarları oluşur. Bunları antipod hücreler denir. Merkezde bulunan iki çekirdek ise polar (kutup) çekirdekleri olarak adlandırılır. Tohum taslağının döllenme için uygun hale geldiği sekiz çekirdekten oluşan bu yapı embriyo kesesi adını alır.
POLEN OLUŞUMU
Polen Oluşumu
Çiçekteki erkek üreme organının başçığında dört polen kesesi ve bunlarda da polen ana hücresi (mikrosporofit) olarak adlandırılan çok sayıda diploit hücre bulunur. Bu hücrelerin her biri mayozla dört haploit mikrospor meydana getirir. Daha sonra her mikrospor mitoz geçirerek biri generatif hücre, diğeri ise tüp hücresi adını alan iki hücre oluşturur. İki hücreli bu yapı türe özgü olan dayanıklı bir çeperle çevrilmiştir ve polen olarak isimlendirilir.
Kaydol:
Kayıtlar (Atom)