BİTKİLERİN İNSAN HAYATINDAKİ ÖNEMİ

https://www.youtube.com/watch?v=L3rhaZw8gAI&app=desktop

https://www.youtube.com/watch?v=TzII5l_TRXY

BİTKİLERİN İNSAN HAYATINDAKİ ÖNEMİ

Bitkilerin İnsan Hayatındaki  Önemi

 Bitkiler insan yaşamı için büyük önem taşırlar. Bitkiler olmasaydı yeryüzünde yaşam da olmazdı. İnsanların soluduğu oksijeni bitkiler sağlar. Besinler de, dolaylı olarak ya da doğrudan doğruya bitkilerden elde edilir. Bitkilerin kökleri (örneğin havuç), sapı (kuşkonmaz), yaprakları (marul ve ıspanak), tomurcukları (lahana), çiçekleri (marul ve ıspanak), meyveleri (elma, portakal, domates), ve tohumları (mısır, pirinç, fasulye) insanlar tarafından yenilir.

Bunlardan başka, şekerkamışından ve şekerpancarından şeker elde edilir. Çay, kahve gibi içecekler, bitkilerden elde edilen ürünler yoluyla hazırlanır. Dahası büyük ölçüde yararlandığımız et ve süt gibi besin maddeleri, bitkilerle beslenen hayvanlardan sağlanan ürünlerdir. Bilindiği gibi bitkiler, yer kaymalarının önlenmesinde de önemli bir rol oynarlar. Kökleriyle toprağı sıkıca kavrayarak yağmur ve sel sularının olumsuz etkilerini engellerler. Bitkiler tıp alanında da son derece yararlıdır. Bakterilerin neden olduğu kimi hastalıkların iyileştirilmesinde çok büyük önemi olan penisilin, bir mantar türü olan küften elde edilir. Odun, pamuk ve keten gibi önemli ürünler de bitkilerden sağlanır.

TOHUMUN ÇİMLENMESİ VE MEYVE OLUŞUMU

 

 

https://www.youtube.com/watch?v=sEQ8dNwQZrg

 

TOHUMUN Çimlenmesi

Tohumun uygun sıcaklık nem ve oksijen ortamında tohum kabuğunun su alıp şişmesi ve çatlaması tohum taslağının  mitoz bölünmeler geçirerek ilk genç bitkiyi oluşturması olayıdır. Çimlenme esnasında ve biraz sonrasında henüz genç bitki fotosentez yapmaya başlamamıştır ihtiyacı olan besinleri endosperm dokudan ve çeneklerden alır bu aşamaya kadar sürekli ağırlığı azalmaktadır fotosenteze başladğında kendi besinlerini üretebilir ve ağırlığı artmaya başlar.

Meyve Oluşumu

Döllenmeden sonra tohum taslağı tohuma dönüşürken, yumurtalık da meyve olacak şekilde gelişir. Meyvenin görevi uyku halindeki tohumları korumak ve onların yayılmalarına yardım etmektir. Meyveler ; basit, küme ve bileşik meyveler olarak sınıflandırılır.

Basit meyve, bir çiçeğe ait tek bir yumurtalığın gelişmesiyle oluşur.

Küme meyve, bir çiçeğe ait pek çok yumurtalığın gelişmesiyle meydana gelir.

Bileşik meyve, bir çiçek kümesinde yer alan pek çok çiçeğe ait yumurtalıkların birleşip kaynaşarak tek bir meyve yapmasıyla ortaya çıkar.

Meyvelerdeki çeşitli farklılaşmalar tohumların yayılmasını kolaylaştırır. Bazı bitkilerin tohumları pervane görevi yapan meyvelerin içinde bulunur ve bunlar uçarak bitkiden uzaklaşır. Bazı tohumlar da meyve kabuğunun kuruyup dökülmesi sonucu çevreye yayılır. Pıtrak gibi bitkilerin dikenli meyve kabukları hayvanların kürklerine ve insan giysilerine tutunarak taşınırlar. Hayvanların meyve ile beslenmesi de tohumların yayılmasında önemli bir etkendir. Suyla taşınarak yayılan meyve çeşitleri de vardır.

 

TOHUM OLUŞUMU

Tohum Oluşumu

Çift Döllenmeden sonra tohum taslağı olgunlaşarak tohuma dönüşür. Olgunlaşmış bir tohum , dıştan içe doğru tohum kabuğu, endosperm (besi doku) ve embriyo olmak üzere üç kısımdan oluşur.Tohum kabuğu, tohum taslağı örtüsünün değişmesiyle meydana gelir. Kabuğunn görevi tohumu uygun olmayan çevre şartlarına karşı korumaktır. Endosperm, tohum içinde gelişen embriyoya besin sağlar. Fasulye gibi birçok çift çenekli bitkide tohumlar endosperm içermez. Böyle bitkilerde tohumun çimlenmesi için gerekli besinler çeneklerden sağlanır. Embriyo, zigotun çok sayıda mitoz geçirmesiyle oluşur. Embriyonun yapısında embriyonik kök (radikula), embriyonik gövde (plumula) ve çenek adı verilen çim yaprakları bulunur. Çenekler, tohum gelişirken endospermden besin emer ve çimlenmesi sırasında bunları embriyoya iletir.

TOZLAŞMA VE DÖLLENME

https://www.youtube.com/watch?v=6vBvZFOU7vg

Tozlaşma

Erkek organ başçığının açılması sonucu polen taneleri dağılır ve aynı çiçeğin ya da aynı türün bir başka çiçeğinin tepeciğine taşınır. Polenin dişi organ tepeciğine taşınması tozlaşma olarak adlandırılır. Açık tohumlu bitkilerin çoğu ve kapalı tohumlu bitkilerin bazılarında tozlaşma rüzgar aracılığıyla yapılır. Rüzgarla tozlaşma yapan bitkilerin polenleri çok sayıda olup küçük, hafif ve kurudur. Kapalı tohumlu bitkilerin çoğunda tozlaşma, böcekler ya da diğer hayvanlarla olur. Bazı su bitkilerinde de su aracılığıyla tozlaşma gerçekleşir.

Bir bireyin çiçeğindeki polenin, aynı türden başka bir bireyin çiçeğine aktarılması çapraz tozlaşma adını alır. Bir çiçeğin dişi organına,aynı çiçekten veya aynı bitkinin başka çiçeğinden polenlerin gelmesi şeklindeki tozlaşmaya kendi kendine tozlaşma denir.

Döllenme

Polen taneleri dişi organın tepeciğine ulaştığında, buradaki nemi emerek çimlenmeye başlar. Polenin yapısındaki tüp hücresinden bir polen tüpü gelişir. Polen tüpü aşağı doğru büyürken, generatif hücre mitozla iki haploit sperm hücresini oluşturur. Polen tüpü dişicik borusundan geçer ve tohum taslağının mikropil denilen açıklık kısmına ulaştığında polen tüpünün ucu erir. Böylece tüpteki iki sperm hücresi embriyo kesesine girer. Sperm hücrelerinden biri yumurta hücresini dölleyince diploit kromozomlu zigot meydana gelir. Zigot daha sonra gelişerek bitki embriyosunu oluşturur. Diğer spermin, iki polar çekirdekle birleşmesi sonucu triploit (3n) kromozomlu endosperm çekirdeği ortaya çıkar. Bu da daha sonra gelişerek embriyo için besin depo eden endospermi meydana getirir.

İki sperm hücresinin embriyo kesesinde farklı çekirdeklerle birleşmesine çift döllenme denir.

EMBRİYO KESESİNİN OLUŞMASI

    EMBRİYO KESESİNİN OLUŞUMU

  

Çiçekteki dişi üreme organının yumurtalığı içinde, sayısı türlere bağlı olan bir ya da daha fazla tohum taslağı yer alır. Tohum taslağında bulunan diploit kromozomlu megaspor ana hücresi(megasporofit) mayoz geçirerek dört adet haploit megaspor meydana getirir. Genellikle bu megasporların üçü erirken, canlı kalan megaspor büyür ve bunun çekirdeği üç kez mitoz geçirerek sekiz haploit çekirdek içeren bir yapı ortaya çıkar.

Sekiz çekirdekten üç tanesi bu yapının bir kutbuna yerleşir ve bunların etrafında hücre duvarları oluşur. Bu üç hücreden ortadaki  yumurta hücresi, kenardakiler de sinerjit hücrelerdir. Karşı kutupta bulunan üç çekirdeğin etrafında da hücre duvarları oluşur. Bunları antipod hücreler denir. Merkezde bulunan iki çekirdek ise polar (kutup) çekirdekleri olarak adlandırılır. Tohum taslağının döllenme için uygun hale geldiği sekiz çekirdekten oluşan bu yapı embriyo kesesi adını alır.

POLEN OLUŞUMU

Polen Oluşumu

Çiçekteki erkek üreme organının başçığında dört polen kesesi ve bunlarda da polen ana hücresi (mikrosporofit) olarak adlandırılan çok sayıda diploit hücre bulunur. Bu hücrelerin her biri mayozla dört haploit mikrospor meydana getirir. Daha sonra her mikrospor mitoz geçirerek biri generatif hücre, diğeri ise tüp hücresi adını alan iki hücre oluşturur. İki hücreli bu yapı türe özgü olan dayanıklı bir çeperle çevrilmiştir ve polen olarak isimlendirilir.

BİTKİLERDEKİ TEMEL KISIMLAR

 BİTKİ KISIMLARI

Kök

Kökler bitkilerde çeşitli görevler yapar. Bitkinin toprağa bağlanması, su ve mineral maddelerin alınması, besin maddelerinin depolanması, hormonların ve bazı kimyasal bileşiklerin sentezlenmesi, gövdenin desteklenmesi ve oksijen alınması bunlardan bazılarıdır. Gelişme gösteren tohumdan meydana gelen ilk kök aşağı doğru büyür ve ana kök (primer kök) olarak adlandırılır. Ana kökün dallanmasıyla da topraktan faydalanma yüzeyini artıran yan kökler (sekonder kökler) oluşur.

Kökler yapı ve görevlerine göre saçak ve kazıkkök olmak üzere başlıca iki gruba ayrılır.

Saçak kök tipinde ana kök baskın değildir ve yan köklerle aynı kalıntıdadır. Tek çenekli bitkilerde saçak kök yaygındır.

Kazık kök tipinde birçok küçük yan kökler üreten baskın bir ana kök bulunur. Açık tohumlu bitkilerle çift çenekli bitkilerde ise kazık kök yaygındır.

Kök ucu birbirinden kesin sınırlarla ayrılmayan bazı bölümler içerir.

Kaliptra, kökün uç kısmını örterek korur. Kaliptradan sonra hücre bölünme bölgesi, uzama bölgesi ve olgunlaşma (farklılaşma) bölgeleri yer alır.

Genç köklerde örtü doku görevini en dışta bulunan epidermis üstlenmiştir. Epidermis hücrelerinin dışarıya doğru oluşturduğu çıkıntılar emici tüy (kök tüyü) olarak adlandırılır. Bu yapılar su ve minerallerin topraktan alınmasında görev yapar. Epidermisten sonra gelen korteks tabakasında su ve besin depo eden parankima hücreleri yer alır. Korteksin en iç tabakası olan endodermis, korteks ve merkezi silindir arasındaki sınırı oluşturur. Kökün merkezinde iletim dokusunu (ksilem ve floem) kapsayan merkezi silindir yer alır.

Gövde

Gövde; tomurcukları, yaprakları, çiçekleri ve meyveleri taşıma; bitkide boy, yüzey alanı ve kütle artışına olanak sağlama; yapraklarla kökler arasında su, mineral ve organik bileşiklerin taşınmasını sağlama şeklinde görevler yapar. Ayrıca bazı göndeler besin depo eder veya fotosentetik organ gibi çalışırlar.

Gelişmiş bitkilerde gövdeler otsu ve odunsu olmak üzere ikiye ayrılır.Otsu gövdelere (çayırlar ve sazlar) daha çok tek yıllık bitkilerde, odunsu gövdelere ise (ağaçlar ve çalılar) çok yıllık bitkilerde rastlanır.

Tek çenekli bitkiler genellikle otsu bitkilerdir. Bu bitkilerde gövdenin en dışı epidermis ile örtülüdür. Epidermisin altında sklerenkima lifleri ve bunların aralarında da kloroplastlı parankima hücreleri yer alır. İletim demetleri panakima hücreleri arasında düzensiz şekilde dağılmıştır. İletim demetlerinin merkeze bakan bölümünde ksilem, çevreye bakan bölümünde floem bulunur. Tek çenekli bitkilerdekambiyum yoktur.

Çift çenekli bitkiler otsu ve odunsu yapıdadır. Örtü doku yine epidermistir. Epidermis ile merkezi silindir arasındaki korteks tabakasında parankimayla beraber sklerenkima ve kollenkima hücreleri bulunur. Merkezi silindirdeki iletim demetleri çoğunlukla bir sıra halinde, halka şeklinde sıralanmıştır. Floem ile ksilem arasında kambiyum bulunur. İletim demetlerinin oluşturduğu halkanın ortasında kalan kısım “öz” adını alır.

Yaprak

Yapraklar başlıca fotosentez organlarıdır. Bu organ ayrıca gaz alışverişinin ve terlemenin yapıldığı yerdir. Yapraklar bunlara ilave olarak değişik bitkilerde böcekleri çekme, besin ve su depo etme, bitkiyi hayvanlardan koruma ve böcek yakalama gibi birçok görevi gerçekleştirebilir. Yapraklar şekil olarak büyük değişiklik göstermelerine rağmen genellikle yaprak ayası, yaprak sapı ve yaprak tabanı adı verilen kısımlardan oluşurlar.

Damarlar, bitkilerin iletim dokuları olan ksilem ve floemi içerirler. Bitkilerin yapraklarındaki damarlanma şekillerinde farklılıklar bulunur. Tek çenekli bitkilerde paralel damarlanma, çift çenekli bitkilerde ağsı damarlanma görülür.

Yapraklar, ayalarının şekillerine göre basit ve bileşik yaprak olarak ikiye ayrılır.

Eğer bir yaprak, parçalanmamış tek bir ayadan oluşuyorsa buna basit yaprak denir.

Yaprak ayası iki veya daha fazla yaprakçık içeriyorsa bileşik yaprak olarak adlandırılır.

Yaprak Anatomisi

Yaprağın alt ve üst yüzeyi tek sıralı epidermis hücreleriyle örtülüdür. Epidermis hücreleri kloroplast taşımaz. Bu hücrelerin dış yüzeylerine doğru salgıladığı kütikula tabakası su kaybının azaltılmasına yardımcı olur. Yaprağın gaz alışverişi ve bitkinin terleme olayında görev alan stomalar da epidermisde bulunur.

Alt ve üst epidermis arasında bulunan tabaka mezofil adını alır. Fotosentez için özelleştirilmiş olan bu bölgede genellikle farklı hücre şekillerine sahip iki tip parankima hücresi yer almaktadır. Bunlardan biri palizat parankiması diğeri desünger parankimasıdır. Mezofil tabakasının içinden iletim demetleri (damarlar) geçer. Ksilem çoğunlukla damarların üst kısmında, floem ise alt kısmında bulunur.

Yaprağın Enine Kesiti, yaprak

BİTKİLERDE ÜREME, BÜYÜME VE GELİŞME

Bitkilerde üreme, büyüme ve gelişme

Bitkiler çiçekli ve çiçeksiz bitkiler olmak üzere iki gruptur.

Çiçeksiz bitkiler

Çiçeği bulunmaz, tohum oluşturmazlar. Çiçeksiz bitkilerde eşeyli ve eşeysiz üreme görülür.  Kara yosunu, su yosunu, eğrelti otu, at kuyruğu, kibrit otu, ciğer otu çiçeksiz bitkilerdir.

Çiçekli bitkiler

Çiçekli bitkilerde üreme organı çiçektir. Çiçekten tohum ve meyve oluşur.

Çiçeğin kısımları

Çiçeğin Kısımları

1. Çiçek sapı: Çiçeği, bitkinin gövdesine bağlar.
2. Çiçek tablası: Çiçeğin diğer kısımlarının üzerinde bulunduğu kısımdır.
3. Çanak yaprak: Çiçek tomurcuk halindeyken çiçeği dış etkilere karşı korur. Yeşil renklidir.
4. Taç yaprak: Çiçeğin renkli kısmıdır. Canlı renkleri ile birçok hayvanı çiçeğe çeker. Tozlaşmaya yardımcı olur. Erkek ve dişi organı sarar ve korur.
5. Erkek organ: Başçık ve sapçık  olmak üzere iki kısımdan oluşur. Başçık çiçek tozlarının (polenlerin) bulunduğu kısımdır. Polenler erkek üreme hücrelerini  içerir. Sapçık ise başçığı taşır.
6. Dişi organ: Dişicik tepesi, dişicik borusu ve yumurtalık olmak üzere üç kısımdan oluşur. 
Dişicik tepesi; polenlerin dişi üreme organına yerleşiği ilk kısımdır. Yapışkan yapıdadır. 
Dişicik borusu; polenlerin tepecikten yumurtalığa taşındığı borudur. 
Yumurtalık; içinde bir veya birkaç tane tohum taslağı bulunur. Tohum taslağının içinde dişi üreme hücresi (yumurta) yer alır.